Roestige Liefde

Hoe verbinden we ons met elkaar? Om het snel te 'schetsen': toch wel vaak zakelijk, in de voor-wat-hoort-wat-vorm¹, calculerend. Dit 'hoofdrekenen' (onvermogen tot verbinden met je hart) zit diep en is nog niet zo simpel 'op te lossen'. Met het 'ik' in het centrum heeft het hoofd eeuwen de dienst uitgemaakt in onze cultuur, niet het hart. De ratio verroeste zo ons vermogen om lief te hebben. We hebben daar last van. Wie durft nog ruimte geven aan verbinding met een ander? De film Hachi laat daarover iets ontdekken. Je ziet in die film een grote plek voor 'zoeken', 'trouw' en affectie (de verbinding met fysiek contact, (aan)raakbaarheid als zichtbare kant van een diepere relatie). Ga hem zien! Onderstaande kan een introductie zijn, maar verraadt niet het hele plot.

Hachi

Het eerste gevoel dat je krijgt bij het leven van deze professor lijkt oppervlakkig wel ideaal (huwelijk, kind, huis, goede baan, opa). Maar hijzelf en het gezin doen ergens onder de buitenkant ook wat leeg, missend aan. Alsof er een triest onuitgesproken verhaal is op de achtergrond. Hartscontact is een hele kluif? Acteur Richard Gere heeft daarvoor precies de goede vriendelijk beschouwende gezichtsuitdrukking; een blik met altijd een tikje droefheid op de achtergrond. Hij speelt de sympathieke introverte vader en echtgenoot. Tegen die achtergrond raken deze professor en de puppy Hachi aan elkaar verknocht en met elkaar vergroeid. Hachi lijkt iets in hem wakker te maken. De hond doet hem en zijn gezin goed, al zie je niet precies hoe dan. Ook de wederzijdsheid is frappant: hier is iets aan de hand tussen mens en dier dat heel wezenlijk is. Het loopt uit op ontroerend vasthoudende loyaliteit.

Liefde zoekt, wacht

Bevrijdende Liefde² (Redeeming Love) is een heel andere, meer recente film. Het thema over liefde die op zoek is naar de ander, en geduld heeft, is vergelijkbaar met Hachi. Dit verhaal geeft het ontluisterende beeld van de pioniers in het 'wilde westen' van Amerika. Het begint met een klein meisje dat met een enorme achterstand aan het leven begint door ouderloosheid en misbruik vanaf haar kindertijd. Tegelijk heeft het verhaal iets van een tale, het is een tikje hemels. Je moet de film echt zelf zien. Een lijn uit het verhaal staat hieronder.

Bevrijdende liefde

Vastgezet in de 'betaal-taal' die je is aangeleerd.

• Zonder moeder staat Sarah er nu alleen voor en krijgt een andere naam: Angel. Met deze bedriegelijke manipulatieve naam raakt ze als jong meisje geforceerd verbonden aan haar pooier. In feite is ze tot slaaf gemaakt.
• Dan komt Angel, inmiddels een prachtige vrouw, in de problemen en raakt zwaargewond. De man die van haar houdt haalt haar weg uit het bordeel door met haar te trouwen. Hij verzorgt haar op zijn boerderij. Met die zorg weet ze zich geen raad. De vertrouwde voorspelbare 'autonomie' van haar trieste oude leven lokt, en ze kiest er voor haar 'assets' weer te gaan prostitueren. Dat liever dan te leven van zijn zorg (terwijl hij niets van haar eist). In feite zit ze dus nog steeds gevangen; ze kan niet ont vangen.
• De man respecteert haar keuze maar gaat haar later toch achterna, en brengt haar terug naar de boerderij. Nu raakt ze meer van hem en zijn goedheid onder de indruk. Maar dan is de reactie de oude terugbetaalreflex, het 'gelijk' te willen trekken. Wie zijn of haar eigenwaarde niet heeft ontdekt, kan niet geloven dat iemand belangeloos om hem/haar geeft. En dus probeert Angel te betalen in de enige 'valuta' die zij kent: lichamelijke intimiteit.⁴ 📌
• Liefde als geliefd zijn zonder terugbetaling, alleen om wie je bent. Dat aanvaarden, accepteren, ontvangen is Angels strijd naar bevrijding. Onbewust gaat ze op zoek naar haar diepste geliefde identiteit om daarmee te leren verbinden met anderen. Dat is haar jarenlange weg verder in dit verhaal. Het is de ontregelende ontdekking van liefde, zoals je bijv. ook mooi ziet in dit lied.
• Die zelfde interne strijd is er ongetwijfeld ook bij de geduldig wachtende boer/echtgenoot, die zijn 'secure base' (zijn zich geliefd en veilig weten) ergens anders vindt. Je ziet die strijd minder, maar je zou denken dat als hij zou 'calculeren', hij weleens toe is aan ontvangen, recht heeft op betaling? Maar, hij houdt vol en spiegelt zijn spannende relatie met 'Boven' (God) als licht en inspiratie richting zijn complexe en zwaar beschadigde vrouw. Uiteindelijk mondt dat wachten uit in een vrije wederzijds liefdevolle verbinding en het delen van haar echte naam. ⁵ 📌

Dat is zo'n beetje hoe ik de film begrijp.

Het sleutelwoord Liefde is behoorlijk gekaapt, vervormd en versmald door het promoten van korte en wisselende relaties met een flinke scheut eros in talloze films en boeken en via social media. Niemand wil dat echt (hoop ik), toch kijken we er gulzig naar, en velen verdwalen erin. Liefde in onze tijd is ook daarom stevig verroest.

Je Liefde uit angst voor misbruik dan maar wat wegmoffelen en er in je dagelijks leven niet teveel mee bezig zijn? Daarop je hoop niet vestigen? Dat gebeurt veel teveel en is een heel slecht idee! De bijbel staat vol liefde. En Alles is liefde, zingt ook BlØf (overmoedig, maar inderdaad: je gaat het pas zien als je het doorhebt!). Films en liedjes als deze helpen de breedte van het woord weer te ontdekken. Zonder liefde heb je geen leven. Ontroestende aanraders dus, deze films.[^3]

De vier liefdes

Verdieping en verfrissing in ons denken over Liefde. Daar knapt iedereen van op. De vier liefdes gaat daarover⁶. Het boekje overdenkt vanuit vier begrippen uit de oudheid de soorten liefdesverbindingen vanuit het 'idee' dat Liefde uit één bron komt (de Schepper). Het betoog ontrafelt liefde niet kapot maar verrijkt de breedte en diepte ervan juist. De verschijningsvormen van Liefde kunnen namelijk niet zonder elkaar:

• Storge - over Affectie, genegenheid, familiale liefde, meestal in kleine kring, werkt zelfs zonder woorden. Brengt ontzettend veel menselijk geluk met zich mee!
• Philia - over Vriendschap, mogelijk in wat grotere (inclusieve) kring tussen mensen die iets moois en een sterke band met elkaar delen. Philia deelt met de Agapè-liefde de vrije keuze die de liefhebbers voor elkaar hebben.
• Eros - de Romantische Liefde, plezierig, met huid en haar, intens, veilig en exclusief (Daarmee in contrast met Venus, dat de schrijver gebruikt als beeld van rauwe, instinctieve lust).
• Agapè - Goddelijke, zoekende, onvoorwaardelijke liefde. In alle omstandigheden onbaatzuchtig. Daarmee groter dan de voorgaande (de natuurlijke) liefdes, waarin het ego/eigenbelang de liefde kan verroesten als Agapè de liefde niet draagt, inspireert en vernieuwt.

---

1. Veel van wat we 'relatie' noemen kan iets hebben van een 'economie', een betaalsysteem. Als jij aardig bent voor mij, ben ik dat voor jou. Prestatie voor een tegenprestatie. Kreten als: in het krijt staan, voor wat hoort wat, sociale transacties. Dat zijn -lijkt me- het type relaties aan de 'oude tafel' in het lied Did I ever love you. ↩

2. De film is naar het boek Bevrijdende Liefde van Francine Rivers. Zij heeft zich weer laten inspireren door een geschiedenis uit de bijbel. ↩

3. Maar 1 Corinthe 13 uit de bijbel op je in laten werken, dat kan ook. Elke keer confronterend, mooi, troostvol. ↩

4. 📌Betaal-talen zijn overal

   Je hoeft geen prostituee te zijn om het systeem van Angels gedrag heel veel te zien (om ons heen, of misschien nog dichterbij)? Want kan dit mechanisme om te 'relateren' (door betalen) i.p.v. met seks net zo goed werken met als 'betaalmiddel' slimheid, opleiding, status, geld, inzet, ijver, 'deugdzaamheid', vleierij, macht, ...? Noem het welk ander 'talent' dat je als 'asset' (je persoonlijke 'plus') hebt leren gebruiken om relaties te vormen en jezelf te 'bewijzen'? Ons hele economische systeem ondersteunt dit denken in prestatie en tegenprestatie. Gunsten moet je daarin altijd verdienen. Wat erg als dat bijvoorbeeld ook zo werkt tussen ouders en kinderen. Want wie zich niet geliefd en 'waardig' weet blijft eenzaam met een verwond hart. De mensen zullen nooit genoeg hebben van jouw 'plus' zolang zij er voordeel bij hebben (vraag het Angel). Elke inspanning om je met een ander te verbinden verdwijnt dan steeds weer in een bodemloze put. ↩

5. 📌Eigenwaarde ontdek je via verbindingen met elkaar én 'boven'

   Eigenwaarde ontdekken (zoals Angel doet) is hier gekoppeld aan een man-vrouw romance, maar dat is niet hoe het hoeft te gaan. Het gebeurt in elke harts-verbondenheid. Om te kunnen groeien in karakter en persoonlijkheid zijn mensen elkaar gegeven. Alle relaties zijn daarvoor mooie oefenplekken. Zo is de plek waar 'de echtgenoot' in deze film zijn 'veilige basis' vond 'boven'. Bij God als de 'vader' van alle liefde, vrijheid en 'vaste grond'. Geloof in eigenwaarde hangt in het luchtledige zonder die link met 'boven', denk ik.. ↩

6. De vier liefdes door C.S. Lewis (1960). Te vinden op Bol.com. Wikipedia heeft een aardige samenvatting: The four loves. ↩